Kiedy naprawdę urodził się Chrystus?

20 kwi 2015

Kiedy naprawdę urodził się Chrystus?

Rachuby starożytnych oparte były na błędnych przesłankach, co budzi wątpliwości co do dokładnej daty narodzin Jezusa. Ewangelie, zwłaszcza Mateusza i Łukasza, traktują narodziny Jezusa skrótowo, skupiając się głównie na Jego życiu dorosłym i śmierci. Marek i Jan milczą na temat narodzin, zaczynając swoje opowieści od chrztu Jezusa przez Jana Chrzciciela. Kiedy więc tak naprawdę urodził się Jezus?
 
Data urodzin Jezusa
 
Narodziny Jezusa zostały w Ewangeliach potraktowane po macoszemu: Mateusz i Łukasz opowiadają o nich skrótowo (Mt 1-2; Łk 1-2, tzw. ewangelia dzieciństwa), a Marek i Jan w ogóle pomijają je milczeniem, rozpoczynając opowieść od chrztu dorosłego już Jezusa przez Jana Chrzciciela. Wszystkie cztery Ewangelie koncentrują się na śmierci Syna Bożego. Śmierć uznawana za początek prawdziwego życia, czyli życia wiecznego, wyparła narodziny jako najważniejszy moment dla człowieka.

Z tego powodu chrześcijaństwo odnosiło się do zwykłych urodzin obojętnie, a z czasem nawet podejrzliwie, postrzegając je jako obyczaj pogański. Nie powinno nas zatem dziwić, że choć dzisiaj Boże Narodzenie jest jednym z najważniejszych świąt chrześcijańskich, zaczęto je obchodzić dość późno.

Najstarsza wzmianka znajduje się w traktacie chronologicznym z drugiej połowy IV wieku znanym jako Chronograf z 354 roku. Na początku listy męczenników pod datą 25 grudnia pojawia się informacja, że „8. dnia przed kalendami stycznia [= 25 grudnia] narodził się Chrystus w judejskim Betlejem”.

Jak długo przed Chronografem obchodzono Boże Narodzenie? Wedle części badaczy ustanowienie święta Bożego Narodzenia byłoby podzięką za zwycięstwo Konstantyna Wielkiego, pierwszego chrześcijańskiego cesarza, nad jednym z rywali: albo Maksencjuszem w roku 312, albo Licyniuszem w roku 324. Inni badacze doszukują się ustanowienia Bożego Narodzenia nieco wcześniej: byłoby odpowiedzią na wyniesienie przez cesarza Aureliana (panował w latach 270-275) „dnia narodzin niezwyciężonego Słońca”, obchodzonego właśnie 25 grudnia, do rangi najważniejszego święta państwowego. Tak czy inaczej święto nie byłoby wcześniejsze niż ostatnia ćwierć III wieku.

Świętować zaczęto więc prawie 300 lat po śmierci Jezusa, ewangeliści narodzinami nie byli zainteresowani a dodatkowo w starożytności było kilka systemów datowania- to wszystko sprawia, że w data roczna narodzin Jezusa jest niepewna, a data dzienna zupełnie fantastyczna.

Ewangelie nie dają co do daty narodzin Jezusa w obrębie roku żadnych wskazówek. Około 200 r. Klemens Aleksandryjski, jeden z Ojców Kościoła, pisał sceptycznie o tych, którzy usiłują ustalić precyzyjnie nie tylko rok narodzin Jezusa, ale nawet dzień. Od tego samego autora wiemy, że w jego czasach krążyły tak rozbieżne daty narodzin Jezusa, jak 20 kwietnia, 20 maja czy 17 listopada.

Data 25 grudnia, po raz pierwszy wspomniana przez Hipolita Rzymskiego, innego Ojca Kościoła, w opublikowanym w 204 r. Komentarzu do Księgi Daniela, zdobyła uznanie w drugiej połowie III wieku. Jednak wszystko wskazuje na to, że nie miała żadnego oparcia w przekazach historycznych, a wynikała ze spekulacji teologicznej: ponieważ wierzono, że Męka Pańska wydarzyła się 25 marca, uznano, że poczęcie Chrystusa nastąpiło także 25 marca. A skoro narodziny powinny nastąpić 9 miesięcy po poczęciu, otrzymano datę 25 grudnia. Dzień ten tym bardziej nadawał się na Boże Narodzenie, że, jak już wspomniałem, przypadało nań pogańskie święto narodzin Niezwyciężonego Słońca. Kult Słońca był w III wieku n.e. ważnym konkurentem chrześcijaństwa w walce o wyznawców. Wyznaczając Boże Narodzenie na 25 grudnia, chrześcijanie starali się być może zawłaszczyć ten dzień.