Wiemy gdzie był pierwszy Toruń - Stary Toruń

Dokładnie rok temu, na konferencji sprawozdawczej badacze zaprezentowali wyniki trwających 2 lata prac poszukiwawczych, zmierzających do ustalenia pierwotnej lokalizacji Torunia.

Wyniki są dość zaskakujące, bo tzw. najstarszy Toruń znajdował się aż 10 kilometrów na zachód od dzisiejszej starówki. Co ciekawe, w pobliżu ustalonej lokalizacji napotkamy wieś Stary Toruń, a więc pierwotne miejsce lokacji naszego miasta z 1233 roku. Na teren obecnego Torunia Krzyżacy przenieśli się już po trzech latach.

Wydawało się, że to pierwsza lokalizacja naszego miasta. Nic bardziej mylnego. Na południe od wspomnianej wsi od kilku lat badacze robili zdjęcia z pokładu samolotu, aż zauważono odznaczające się od sąsiednich gleb tereny średniowiecznego grodu. W odkryciu pomogły też m.in. odwierty czy badania geomagnetyczne.

Co ciekawe, w zapiskach z XVII wieku znaleziono informacje, jakoby na tym terenie pobliscy mieszkańcy znajdowali ludzkie szczątki. Badacze uważają, że w mieście znajdował się kościół i cmentarz, stąd owe znaleziska wydają się uzasadnione.

  
Najstarszy Toruń był – jak na tamte czasy – dużym miastem. Naukowcom udało się ustalić długość dwóch granic – 500 i 200 metrów. Dlaczego opuszczono owe tereny? Powodem był podmokły teren, Krzyżacy szukali wyżej położonego punktu, aż osiedlili w obrębie znanego nam dziś Torunia.

Stwierdzono, że badany obszar został w wyniku powodzi zalany wodami wezbraniowymi Wisły w XVIII w. (m.in. w latach 1714, 1752, 1780, a zwłaszcza przerwaniem wału wiślanego 24-25 marca 1786 r.) i przykryty sięgającą nawet 2 metrów warstwą mułów i piasków rzecznych. To nie pozwoliło dotąd na odkrycie miejsca położenia dawnego Torunia archeologom prowadzącym tradycyjne badania wykopaliskowe od lat 80. XX w.

Miasto to Krzyżacy lokowali wokół okazałego dębu, przy istniejącej od ok. IX-X w. ważnej przeprawie w bród prowadzącej przez Wisłę na wysokości ujścia kujawskiej rzeczki Wierdzelew (ob. Zielona Struga). Przeprawa istniała tu także w czasach rzymskich i była jedną z odnóg słynnego szlaku bursztynowego, o czym świadczą znalezione w czasie wcześniejszych wykopalisk archelogoicznych artefakty, datowane od ponad 2000 lat. Tą przeprawą w 1223 r. prowadziły także dwie krucjaty książąt piastowskich przeciwko Prusom. Wokół owego dębu najpierw jednak - w 1231 r. wyrósł krzyżacki gród obronny.


Wkrótce jednak, w 1236 r. miasto zostało translokowane na obecne miejsce. Powodami tej decyzji były m.in. uregulowanie w 1235 r. (lub w 1236 r.) zasięgu posiadłości biskupstwa kujawskiego przy ujściu Drwęcy, których zachodnim krańcem stała się Góra Biskupia (mons episcopi), zwana później Górą św. Jakuba, oraz niekorzystny - zalewowy teren. Na nowym obszarze Toruń położony został na wyższym - niezalewowym brzegu Wisły, w pobliżu innej - promowej przeprawy przez Wisłę (zlokalizowanej na wysokości obecnej Bramy Mostowej) oraz na miejscu od 1235 r. bezspornym, a więc zapewniającym trwałość lokacji.

 W miejscu pierwotnej lokacji pozostał wtedy m.in. kościół św. Jana, a osada przyjęła nazwę Stary Toruń. Po polsko-krzyżackiej wojnie 13-letniej (1454-1466) w 1514 r. stała się folwarkiem, wchodzącym w skład terytorium Torunia.