Bratnia Mogiła. Pomnik Oficerów Armii Radzieckiej na Glinkach w Toruniu

3 cze 2020

Bratnia Mogiła. Pomnik Oficerów Armii Radzieckiej na Glinkach w Toruniu

Wracamy na teren Stalagu XX-A, a właściwie do jego części, którą stanowił Stalag 312, stworzony głównie dla żołnierzy radzieckich który istniał w latach 1939-1945. Dziś kilka zdań o tzw. bratniej mogile znajdującej się dziś na terenie toruńskiego poligonu artyleryjskiego.
Bratnia Mogiła. Pomnik Oficerów Armii Radzieckiej na Glinkach w Toruniu
Pomnik Oficerów Armii Radzieckiej na Glinkach w Toruniu wykonany został w 1946 roku według projektu Stefana Narębskiego który trafił do Torunia po wojnie. Pracował on na tworzonym wówczas Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (organizował Wydział Sztuk Pięknych).

Pomnik składa z leżącej na kopcu ziemnym betonowej płyty i stojącego na niej betonowego obelisku o wysokości około 4 metrów. W momencie jego powstawania na ścianach obelisku umieszczono dwie brązowe płyty z napisami w języku polskim i rosyjskim. Dziś na próżno szukać tych płyt. Czy zostały one rozkradzione czy zdemontowane z uwagi na tzw. dekomunizację? Tego nie wiem. Wiem jednak, że w 1946 roku od południowej strony obelisku znajdowała się płyta w języku rosyjskim o treści:

Tutaj pochowano 136 bohaterów bestialsko zamordowanych przez faszystowskich barbarzyńców w 1945 roku. 

Od strony północnej, na obelisku bratniej mogiły znajdowała się druga brązowa tablica z napisem w języku polskim o treści:

Bohaterom Armii Czerwonej poległym w walce z hitleryzmem o wyzwolenie ludu polskiego 1946 rok.

Chyba wszyscy jesteśmy świadomi, iż tego typu tablice o tej treści i tak nie doczekałyby się czasów obecnych. Dziś pomnik bratniej mogiły zdobi tylko jedna granitowa tablica o treści:

W hołdzie spoczywającym w tej mogile 136 żołnierzom Armii Sowieckiej poległym w walce z Niemcami w 1945 roku

Obóz Stalag XXA, jak już wspomniałem powyżej, istniał w latach 1939-1945. Przez pierwsze lata funkcjonowania jako niemiecki obóz jeniecki w którym  Niemcy więzili tu m.in. Rosjan, ale w ostatnim roku stało się odwrotnie. Ironia losu. W tym czasie powstała właśnie bratnia mogiła.


Dość ciekawie przedstawia się jednak historia powstania pomnika jeńców radzieckich w Toruniu, stojącego na brzegu poligonu. Otóż w czasie prac ziemnych na terenie sowieckiego teraz obozu, znaleziono szczątki (uwaga) - 36 Rosjan. Komendant nakazał Niemcom pochować ich na miejscu dzisiejszego pomnika. Do wykonania pracy skierowano także Gehrmanna, który zdaje o tym następującą relację:

Gdy przygotowywaliśmy miejsce pochówku, znaleźliśmy w lasku zwłoki niemieckiego żołnierza pozostałe z walk o miasto. Pochowaliśmy kolegę razem z Rosjanami.

Zatem na zapis na tablicy mogiły żołnierzy radzieckich powinien głosić, iż: spoczywa tu: 36 Rosjan i jeden Niemiec.

Skąd rozbieżność w liczbie pochowanych w mogile żołnierzy? Dlaczego z relacji Gegrmanna wynika, iż pochowanych ciał jest o sto mniej? Tego nie jestem w stanie rozstrzygnąć.

Bratnia Mogiła na planach obozowych

Pomnik na planie obozu z 1978 r., materiał Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce

Dzięki uprzejmości Marcina Orłowskiego, otrzymałem także kilka planów obozowych, na których Pomnik Oficerów Armii Radzieckiej na Glinkach w Toruniu jest ujęty. Wszystkie je można zobaczyć w galerii zdjęć na moim profilu Facebook.