Mosty w Stańczykach. Najwyższe mosty w Polsce.

5 sie 2020

Mosty w Stańczykach. Najwyższe mosty w Polsce.

Mosty kolejowe w Stańczykach zostały wybudowane w latach 1912-1926. Konstrukcja północna została wzniesiona w latach 1912-1914 (ukończona w 1917 roku), a następnie w 1918 roku zbudowano most północny. Obie budowle są względem siebie równoległe. Mosty w Stańczykach należą do najwyższych w Polsce.
 
Akwedukty Puszczy Romnickiej
 
Doświadczenia I wojny światowej sprawiły, ze pojawił się pomysł budowy mostów podwójnych - Doppelbrücke - jako trudniejszych do zniszczenia przez saperów, artylerię dalekosiężną i oraz coraz groźniejsze w tamtych czasach lotnictwo. Konstrukcje podwójne budowane były również we Francji, Belgi i we Włoszech. Stylistyka zdobień nawiązuje do historycznych form akweduktów południowych a architektura wyglądem przypomina rzymskie akwedukty w Pont-du-Gard. Stąd rozpowszechniona nazwa Akweduktów Puszczy Romnickiej. Mosty w Stańczykach zostały zaprojektowane prawdopodobnie w 1905 roku przez włoskich architektów.
 
W 1915 roku sukces militarny niemieckiej armii opierał się na szybkich manewrach oddziałów przewożonych koleją na tych właśnie terenach. Konstruktorzy wprowadzili innowacyjne rozwiązania, dostosowując się do potrzeb wojskowych.
 
Mosty w Stańczykach wykonane zostały z żelbetony. Obie konstrukcje mostowe są piecioprzęsłowe o równym promieniu łuków wynoszącym 35 metrów. Długość mostu to ponad 180 metrów, a jego wysokość to 36,5 metrów. Są to najwyższe mosty w Polsce. Identyczna przeprawa mostowa rozpięta jest na rzeką Bludzią w miejscowości Kiepojcie.
 
Mosty w Stańczykach
 
Wiosną 1917 roku rozpoczęto budowę tzw. trzeciego korytarza transportowego z Chojnic przez Czersk, Smętowo, Kwidzyn, Prabuty, Myślice, Morąg, Ornetę, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce, Kętrzyn, Węgorzewo, Gołdap, Pobłędzie, Kalwarię do Olity na Litwie. Większość z wymienionych odcinków już istniała, więc ta ogromna inwestycja polegała m.in. na poszerzeniu nasypów na całej trasie dla drugiego toru. Ponieważ budowa odcinka Botkuny-Pobłędzie była już zaawansowana przed wybuchem I wojny światowej, postanowiono na tej trasie dobudować bliźniacze obiekty mostowe i nowe wiadukty na skrzyżowaniach z drogami kołowymi. Owa inwestycja nie została ukończona przed końcem I wojny światowej, więc większość odcinków pozostała jednotorowa.
 
 
W obliczu nowej sytuacji politycznej nie miało też sensu budować magistrali na Litwę, dlatego w latach 20. XX wieku postanowiono dokończyć budowę linii jako lokalnej trasy jednotorowej o długości 35 km, prowadzącej od stacji Botkuny przez Dubeninki, Stańczyki, Pobłędzie do Żytkiejm.
 
Doppelbrücke Stańczyki
 
Uruchomienie linii kolejowej Gołdap - Żytkiejmy - Gąbin nastąpiło jesienią 1925 roku, a nadano jej charakter propagandowy, między innymi w celu ograniczenia emigracji zarobkowej ludności Prus Wschodnich do Niemiec oraz promowania umiejętności budowniczych i zamożności państwa pruskiego.

Historia mostów kolejowych na linii Gołdap - Żytkiejmy świadczy o koncepcji linii kolejowej o nadrzędnym znaczeniu militarnym, przeznaczonej do zgromadzenia i wyekspediowania znaczącej ilości wojsk, wychodzących z rejonu Puszczy Romnickiej.
 
 
Kadr przedstawia widok na południe. Obecnie jest on całkowicie zasłonięty przez wysoki las. Zabudowania przed mostem nie istnieją (ówczesny ich właściciel nazywał się Szebrat). Parowóz serii 55 prowadzi krótki pociąg z 3 wagonami towarowymi z Gołdapi w kierunku Żytkiejm. Pociąg przejeżdża przez północny most z prędkością blisko 50 km/h. Lokomotywy niemieckiej serii 55 (dawne pruskie G8) były podstawą ruchu towarowego na liniach wychodzących z Gołdapi.

Tor położono tylko na jednym z mostów i 1 października 1927 r. na całej trasie zaczęły kursować pociągi. Wg. rozkładu jazdy z 1938 roku na linii Gołdap - Żytkiejmy - Gąbin kursowały 3 pary pociągów osobowych na dobę. Później dla licznie odwiedzających te tereny turystów, w soboty i niedziele uruchomiono czwartą parę. W okolice Błędzianki zjeżdżali wtedy również wędkarze, grzybiarze, a zimą także narciarze. Na trasie kursowały też pociągi towarowe przewożące głównie drewno z okolicznych lasów, a w latach 40. XX wieku również kamienie m.in. do budowy kwatery Hitlera Wilczy Szaniec w Gierłoży.
 
 
Związek Radziecki postąpił z liniami kolejowymi tak samo jak Rosja podczas I wojny światowej - saperzy je rozebrali w 1945 roku, a materiał wywieźli jako zdobycz wojenną.
 
 
Często powtarzanym mitem jest użycie drewna do wypełnienia żelbetonowej konstrukcji w celu jej wzmocnienia. Ta hipoteza nie znajduje uzasadnienia w regułach sztuki budowlanej, a jej powstanie może wynikać z widocznych na północnym moście szczątków drewnianej belki lub deski, prawdopodobnie pozostałości szalunku.

 
Inne miejsca warte odwiedzenia: MAPA