The English version of this post can be found at the bottom of the page.
Obecne Przypust to niewielka wieś leżąca na południe od Nieszawy. Aby tam dotrzeć, można wybrać się albo zdezelowaną i dziurawą ulicą Narutowicza (bezpośrednio z Nieszawy), albo bezpośrednio ulicą Warszawską.
Wieś Przypust powiat Aleksandrowski
Historia tej wsi jest niezwykle fascynująca. Już w XI-XII wieku istniał tu gród, który służył jako punkt kontroli przepraw na Wiśle. Stąd właśnie pochodzi nazwa Przypust, która pojawiła się po raz pierwszy w tzw. falsyfikacie mogileńskim, dokumencie napisanym w połowie XII wieku.
Na mapie z lat 30. XIX wieku (Topograficzna karta Królestwa Polskiego) można dokładnie zobaczyć oznaczoną przeprawę promową na Wiśle.
Przypust przez pewien czas był nawet miastem. 14 października 1274 roku żona księcia Kazimierza Konradowica, Eufrozyna (matka Władysława Łokietka), wystawiła dokument, w którym zawarto umowę dotyczącą założenia miasta przez niejakiego Gocwina, syna Derwinda.
To miało duże znaczenie, ponieważ lokacja miasta sugeruje, że gród w Przypuscie w tym okresie przestawał funkcjonować.
Przypust ponownie zdobył uwagę we wrześniu 1410 roku. Po powrocie wojsk polsko-litewskich z Prus po nieudanym oblężeniu Malborka, w Przypuscie wybudowano most łyżwowy, przez który przeszedł Władysław Jagiełło ze swoimi wojskami. Ten sam most wcześniej został potajemnie zmontowany w Czerwińsku.
Przypust stracił prawa miejskie w roku 1460. W akcie lokacyjnym dla Nieszawy Kazimierz Jagiellończyk nadał tej miejscowości status wsi.
Kościół świętych Stanisława i Marii Magdaleny w Przypuście
Kościół w Przypuscie po raz pierwszy pojawił się w dokumentach od 1321 roku. To jednak nie oznacza, że wcześniej nie istniała tu żadna świątynia, biorąc pod uwagę bogatą historię wsi, jest to bardzo prawdopodobne.
Kościół pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Świętej Marii Magdaleny jest znacznie młodszy niż Przypust. Pochodzi z Nowogródka, niedaleko Golubia-Dobrzynia, i trafił do Przypustu w 1779 roku.
Był on restaurowany w latach 50. ubiegłego wieku i obecnie jest wykorzystywany sporadycznie, z mszami odprawianymi tylko kilka razy w roku.
Budowla jest drewniana, jednonawowa, z konstrukcją zrębową. Świątynia jest zorientowana, z drewna modrzewiowego. Prezbiterium jest mniejsze niż nawa, z trójbocznym zamknięciem i zakrystią po bokach. Na froncie nawy znajduje się kruchta. Całość pokrywa dwuspadowy dach z gontem, na którym znajduje się ośmioboczna wieżyczka z hełmem blaszanym i latarnią. Wnętrze jest przykryte płaskimi stropami z fasetą. Chór muzyczny jest podparty dwoma słupami, z wystawką w części centralnej i prospektem organowym z końca XVIII wieku. Do wyposażenia świątyni należą m.in. ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i konfesjonał w stylu rokoko-klasycystycznym z około 1800 roku, ambona w stylu rokoko z końca XVIII wieku oraz dwie ławy kolatorskie w stylu późnorenesansowym z około 1600 roku..
Przypust w Całej Jaskrawości Edwarda Stachury
Miejsce Przypustu odgrywa szczególną rolę w twórczości Edwarda Stachury. To właśnie ten region, obecnie województwo kujawsko-pomorskie, stał się miejscem, do którego przeniósł się wraz z rodziną. Nawet po opuszczeniu rodzinnego domu, poeta wielokrotnie wracał w te strony, co znajduje odzwierciedlenie w jego pisarstwie. W jego Dziennikach, Zeszytach podróżnych oraz w książkach często pojawiają się nazwy miejsc, takie jak Bydgoszcz, Toruń, Grudziądz, Włocławek, Płock i ich okoliczne tereny. Do najczęściej wspominanych miejsc należą również Aleksandrówek (obecnie Łazieniec), Aleksandrów Kujawski, Nieszawa, Odolion, Ciechocinek, Przypust i wiele innych. Te miejsca stały się źródłem inspiracji i dostarczyły mu bogatego materiału do tworzenia jego książek. W swoich opisach pieczołowicie oddał atmosferę miejsc i charakteryzujących je ludzi, co znacząco przyczyniło się do tego, że czytelnicy odbierają jego książki jako autentyczne, nawet jeśli nazwy miejscowości były żartobliwie zmieniane na Laksandrów, Mediolan czy Zagubin, Niszawę lub kurort. Każdy, kto jest zaznajomiony z twórczością literacką Stachury, zwłaszcza z Całą jaskrawością, z pewnością miał ochotę sprawdzić, czy wymienione i opisane miejsca z książek istnieją w rzeczywistości i porównać je z tym, co samodzielnie zobaczy w terenie.
Drewniany Kościół w Przypuscie został opisany przez Edwarda Stachurę na kartach jego pierwszej powieści pod tytułem "Cała jaskrawość" (pierwsze wydanie w 1969 roku). Opisuje on ten kościół w sposób następujący:
Przeskoczyliśmy strumień, weszliśmy na drugie zbocze wąwozu, potem okrążyliśmy pole oziminy i doszliśmy do modrzewiowego kościółka. Zamknięty był. Przez dziurkę od klucza można czasami więcej zobaczyć, niż przez szeroko rozwarte podwoje, ale nie był to ten przypadek. Jakiś starszy chłop przyszedł do nas, powiedział dzień dobry, i że jak chcemy, to może nam otworzyć. Powiedzieliśmy dzień dobry, i że jak ma klucz, to niech nam otworzy. Pięknie było w kaplicy. Piękny barokowy ołtarz, chór, stalle. I ten słynny chłód. Grająca pozytywka była też, ale akurat nie grająca, bo zepsuta, więc szkoda. Wychodząc dałem piątaka do skarbonki na cele konserwacji i piątaka chłopu-klucznikowi. On nam jeszcze pokazał przed kościółkiem niedawno odkrytą mogiłę jakiegoś powstańca, wysokiego podobno oficera, ale nie wiedział jak się nazywał i z którego powstania.
Inne miejsca warte odwiedzenia: MAPA
---
Wooden churches are often associated with Podhale, Małopolska, and Podkarpacie. However, wooden churches can also be found in other parts of Poland, including the Kujawsko-Pomorskie voivodeship. Today, I invite you to take a trip to the wooden church in Przypust, located in the Aleksandrów County.
The Wooden Church in Przypust
Present-day Przypust is a small village located to the south of Nieszawa. To get there, you can either take the worn and potholed Narutowicza Street (directly from Nieszawa) or the Warsaw Street.
Village of Przypust, Aleksandrów County
The history of this village is incredibly fascinating. As early as the 11th and 12th centuries, there was a stronghold here, which served as a point of control for river crossings on the Vistula. This is where the name "Przypust" originated, first appearing in a document known as the "falsyfikat mogileński" written in the mid-12th century.
On a map from the 1830s (Topographical Map of the Kingdom of Poland), you can clearly see a marked river crossing on the Vistula.
Village of Przypust, Aleksandrów County
For a certain period, Przypust was even a town. On October 14, 1274, the wife of Duke Kazimierz Konradowic, Eufrozyna (the mother of Władysław Łokietek), issued a document in which an agreement was made to establish a town by a certain Gocwin, the son of Derwind.
This was significant because the town's establishment implied that the stronghold in Przypust was no longer functioning during that period.
Przypust regained attention in September 1410. After the Polish-Lithuanian forces' return from Prussia following an unsuccessful siege of Malbork, a wooden bridge was built in Przypust, over which Władysław Jagiełło and his troops crossed. It was the same bridge that had been secretly assembled in Czerwińsk.
Przypust lost its town rights in 1460. In the town's charter for Nieszawa, Kazimierz Jagiellończyk granted the status of a village to Przypust.
Church of Saints Stanislaus and Mary Magdalene in Przypust
The church in Przypust first appeared in documents dating back to 1321. However, this does not necessarily mean that there was no church here before, considering the village's rich history.
The church, dedicated to Saint Stanislaus, Bishop, and Saint Mary Magdalene, is much younger than Przypust itself. It originated in Nowogródek, not far from Golub-Dobrzyń, and was transferred to Przypust in 1779.
It underwent restoration in the 1950s and is currently used sporadically, with masses held only a few times a year.
The structure is wooden, single-naved, with a frame construction. The church is oriented and constructed from larch wood. The chancel is smaller than the nave, with a trilateral closure and a sacristy on the side. There is a porch at the front of the nave. The whole building is covered with a gable roof, shingled, with an octagonal belfry topped with a metal dome and a lantern. The interior has flat ceilings with molding. The music gallery is supported by two pillars, with a protrusion in the central part and an organ prospect from the late 18th century. The church's furnishings include the main altar, two side altars, and a confessional in the Rococo-Classical style, dating back to around 1800. There is also a Rococo-style pulpit from the late 18th century and two late Renaissance-style benches from around 1600.
Przypust in the Full Brilliance of Edward Stachura
The place of Przypust holds a special significance in the works of Edward Stachura. This region, currently part of the Kujawsko-Pomorskie voivodeship, became the place where he relocated with his family. Even after leaving his family home, the poet frequently returned to these areas, which is reflected in his writings. In his diaries, travel notebooks, and books, names of places frequently mentioned and described include Bydgoszcz, Toruń, Grudziądz, Włocławek, Płock, and their adjacent areas. Some of the most commonly referenced places also include Aleksandrówek (now Łazieniec), Aleksandrów Kujawski, Nieszawa, Odolion, Ciechocinek, Przypust, and many more. These places served as a source of inspiration and provided him with rich material for creating his books. In his descriptions, he meticulously captured the atmosphere of these places and the people who inhabited them, which significantly contributed to readers perceiving his books as authentic, even if the place names were humorously altered to Laksandrów, Mediolan, Zagubin, Niszawa, or a resort. Anyone familiar with Stachura's literary work, especially 'The Full Brilliance,' undoubtedly had the desire to verify whether the places mentioned and described in the book truly exist and compare them to what they would see in person.
The Wooden Church in Przypust was described by Edward Stachura in the pages of his first novel titled 'The Full Brilliance' (first edition in 1969). He describes the church as follows:
"We crossed the stream, climbed up the other side of the gorge, circled a field of winter crops, and reached the larch-wooden church. It was closed. Sometimes, a keyhole can offer more than wide-open doors, but this was not one of those cases. An older man approached us, greeted us, and said that if we wanted, he could open it for us. We greeted him back and said that if he had the key, he should open it for us. The chapel was beautiful. A magnificent Baroque altar, choir, stalls. And that famous chill. There was also a positive organ, but it happened not to be playing as it was broken, which was a pity. As we left, I put five zlotys into the collection box for conservation purposes and another five into the keyholder's pocket. He also showed us a recently discovered grave in front of the church, supposedly that of a high-ranking officer from a past uprising, though he didn't know the officer's name or which uprising.