Bona Sforza z Bari

17 lis 2022

Bona Sforza z Bari

Bona Sforza d'Aragona może nie była idealną żoną, matką i politykiem, ale o głowę przerastała umiejętnościami rządzenia gnuśnego męża - Zygmunta I Starego i chimerycznego syna - Zygmunta II Augusta i byłoby stokroć lepiej dla Rzeczypospolitej, gdyby to ona dzierżyła pełnię władzy w państwie. Stolica Apulii, jak mało który zakątek Włoch, powiązany jest z historią naszej królowej. To z Bari pochodzi Bona Sforza. Zapraszam Was na wycieczkę śladami Bony.
 
Bona Sforza z Bari

Bona Sforza urodziła się 2 lutego 1494 r. w Vigevano w Lombardii jako córka Giana Galeazza Sforzy i Isabella d'Aragona. Po przedwczesnej śmierci ojca matka zabrała dzieci i wróciła w rodzinne strony – najpierw osiadła na wyspie Ischia, a w 1502 r. przeniosła się do swego księstwa w Bari. Zamieszkali w Castello Svevo / Castello Normanno-SvevoZamek Szwabski / Zamek Normańsko-Szwabski. 
 
Po przybyciu do Bari, księżna Isabella Aragońska i mała Bona udały się bezpośrednio na zamek. Z czasem Isabella przekształciła surowe pomieszczenia wojskowej fortecy w elegancką renesansową rezydencję.
 
Z polecenia Isabelli, celem wzmocnienia ewentualnej obrony zamku, podwyższono główne wieże, umocniono mury, w których wybito dwa rzędy otworów strzelniczych, wzniesiono baszty i poszerzono fosę. Prace kontynuowano za panowania Bony, czyniąc zamek integralną częścią systemu obronnego miasta, składającego się z bram, murów i czterech fortów: Sant’Antonio, Torrione del Vento, Santa Scholastica i San Domenico. 
 
Castello Svevo Bari
Castello Normanno-Svevo Bari

Przygotowując zamek na powrót królowej Bony do Bari, zamkową kaplicę poświęcono Świętemu Stanisławowi. Odnowiono też część zamku zamieszkiwaną przez królową, do której prowadzą reprezentacyjne schody. Z dziedzińca zamku, na gzymsie na wysokości pierwszego piętra, czytelna jest inskrypcja upamiętniająca ten etap prac: Bona Sfortia Aragoniae regina Poloniae […] anno domini MDLIV, gdzie rok 1554 wskazuje datę zakończenia prac. 
 
Bezpośrednio pod tym napisem znajdują się okna mieszkań niegdyś należących do Bony Sforzy. Niestety oryginalne wyposażenie wnętrz się nie zachowało. 
 

Prace zlecone przez Isabellę obejmowały również przebudowę Palazzo della Dogana, budynku mieszczącego się na Piazza Mercantile, wówczas goszczącego urząd skarbowy. Nad portalem wejściowym widoczne są do dziś herby rodów Sforza, Visconti i Aragona. 
 
Księżna Isabella uczyniła handel głównym źródłem przychodów królewskiego skarbca w Bari. Rozszerzyła przywileje celne na wszystkich zagranicznych kupców, zachęcając lokalnych przedsiębiorców do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Przeprowadzone reformy zapobiegały nadużyciu i obchodzeniu prawa administracyjnego i podatkowego. Obniżono również cła. Mieszkańcy Bari otrzymywali bezpłatną sól z królewskich salin. Ponadto, Isabella wdrożyła na terenie Księstwa pierwsze reformy rolne, kontynuowane później przez Bonę. Rządy obu władczyń uchodziły za sprawiedliwe. Isabella Aragońska, w 1515 roku, w celu zapewnienia stabilności gospodarczej Bari, zrzekła się na rzecz miasta części swoich dochodów osobistych. Ustanowiła też edukację publiczną, zapewniając godziwe wynagrodzenie nauczycielom.
 
Bazylika Świętego Mikołaja w Bari

Królowa Bona, osiem lat po śmierci męża, w 1556 r., powróciła do Bari. Bona kontynuowała rozpoczęte przez swoją matkę dzieła. Stworzyła nowatorski sposób gospodarowania poprzez reorganizację urzędów publicznych, wymiaru sprawiedliwości i systemu finansowego. Wszystko to w celu zwiększenia dobrobytu gospodarczego Bari, przeprowadzenia niezbędnych prac użyteczności publicznej i niesienia pomocy ubogim i potrzebującym. W Bari zachował się do dziś ślad po tej działalności Bony. Na tyłach katedry znajduje się studnia wykopana z polecenia Bony, czynna do połowy XX wieku, opatrzona łacińską inskrypcją, nawołującą mieszkańców do korzystania ze źródła: O, ubodzy i spragnieni, przyjdźcie z radością i bez pieniędzy i pijcie wodę, którą udostępniła królowa Polski, Bona.
 
Rok później, w 1557 roku, została otruta przez swego zaufanego dworzanina Jana Wawrzyńca Pappacodę. Jej szczątki zostały złożone w sarkofagu będącego częścią mauzoleum znajdującym się w absydzie bazyliki Świętego Mikołaja w Bari. Pomnik z białego i czarnego marmuru jest zwieńczony postacią klęczącej kobiety, królowej Bony. Bona jest przedstawiona jako osoba w starszym wieku. U jej boku stoją Święty Mikołaj oraz Święty Stanisław, a u ich stóp znajdują się dwie alegoryczne postacie kobiece, symbolizujące Rzeczpospolitą oraz Księstwo Bari. 
 
Nagrobek Bony Sforzy został wykonany na zamówienie córki Anny Jagiellonki, królowej Polski w latach 1575 – 1586 i zbudowany w Neapolu w latach 1589 – 1595. Mauzoleum obejmowało również cykl fresków usuniętych w pierwszej połowie XX. 
 
Nagrobek Bony SforzyNagrobek Bony Sforzy Bari
 
Dziś o randze i tytułach spoczywającej w bazylice Świętego Mikołaja w Bari władczyni, przypomina łaciński epigraf umieszczony na sarkofagu: Bogu Najlepszemu, Największemu. Ku pamięci Bony, królowej Polski – umiłowanej żony Zygmunta I, przepotężnego króla Polski, wielkiego księcia litewskiego, rosyjskiego, pruskiego, mazowieckiego i żmudzkiego – księżnej Bari, księżnej Rossano, córki Gian Galeazzo Sforzy, ksiecia Mediolanu i Isabelli Aragońskiej, która swoimi najszlachetniejszym cnotami dowiodła świetności rodu Alfonsa II, króla Neapolu, a także godności Królewskiej Mości, pomnik ten, wyraz pobożności, wzniosła swej matce, Anna Jagiellonka, królowa Polski, żona Stefana I, która pochowawszy królów: swego ojca, brata i męża oraz trzy siostry, uiszcza również ofiarę na wieczyste msze wypominkowe w roku Pańskim 1593. Żyła 65 lat, siedem miesięcy i dziesięć dni.
 
Przeczytaj więcej moich wpisów o Bari i Apulii.
   
Inne miejsca warte odwiedzenia: MAPA